Lean Café: Transformatie in het onderwijs

Er moesten stoelen bij in NBC Congrescentrum Nieuwegein waar UPD op 2 februari 2017 een bijeenkomst organiseerde over ‘de toekomst en technologisering van een leven lang mensgericht leren’. “Dit gaat niet over Lean”, verklapte directeur Onderwijs van UPD Joris van de Lindeloof al meteen in zijn introductie. Waar Ruud Veltenaar, spreker, filosoof, trendwatcher, bijzonder hoogleraar en nog wat dingen het wel over had: een visie op de toekomst en de impact daarvan op ons onderwijs.

Samenleving in transformatie

“We zitten midden in de transformatie naar een nieuwe fase van onze samenleving”, betoogt Veltenaar. “Een transformatie van welvaart naar welzijn, van ik naar wij, van verdienmodel naar meerwaardemodel en van KPI naar SPI, oftewel ‘Social Progress Indicator’. Een transformatie die gepaard gaat met een enorme technologische ontwikkeling waarvan het eind nog lang niet in zicht is en die onbegrensde mogelijkheden biedt voor de toekomst van wonen, werken, leven en leren. Mits wij ons willen en durven afvragen wat wij daarmee kunnen. Want de wereld hangt op zijn kop, en dus moeten wij ook op onze kop gaan staan.”

Naar gratis onderwijs

En dat durven ‘omdenken’ is niet zo vanzelfsprekend volgens Veltenaar. Want we lopen daarmee onvermijdelijk tegen alle regels en beperkingen van onze generatie aan. Het doel van een universiteit is niet om prestige en geld te verdienen, maar om kennis te delen. Vanuit die gedachte zou onderwijs gratis en voor iedereen toegankelijk moeten zijn. En in 2040 is dat ook zo, voorspelt hij. Bedrijven zijn dan bereid het onderwijs te financieren, omdat zij daarmee toegang krijgt tot de kennis en innovatieve ideeën van studenten. Dat is goed voor hun prestige, waardoor zij hogere prijzen kunnen vragen voor hun producten of diensten.

Meer tijd om meesterschap te ontdekken

Wat wij volgens Veltenaar allemaal ten diepste willen is zinvol en betekenisvol zijn. In werkelijkheid is het nog steeds dat zo dat we eigenlijk niet weten waarom we bestaan en dat we opleiden voor banen die over vijf jaar niet meer bestaan. In 2040 zal er voor 1 op de 5 mbo- en hbo-studenten geen betaald werk zijn. Nu al doet 60 procent van de Nederlanders werk dat ze niet leuk vinden. En ook dat werk is er straks niet meer. Hoe zorgen we er dan voor dat deze mensen een zinvol leven kunnen leiden? Met een basisinkomen, aldus Veltenaar. Want doordat we langer leven, hebben we veel meer tijd om te leren. En dus meer tijd om ons eigen meesterschap te ontdekken en te ontwikkelen. Met die passie kunnen we de samenleving vervolgens maximaal van dienst zijn en ook nog geld verdienen.

College voor 176.000 studenten

Dat het klassikaal onderwijzen eigenlijk al achterhaald is, bewijst Veltenaar aan de hand van een college dat hij op het prestigieuze Massachusetts Institute of Technology (MIT) gaf. Via een hologram deed hij dat tegelijkertijd op Berkeley en Stanford University, voor in totaal 176.000 studenten uit 100 landen die allemaal actief meededen. Cases werden door de studenten in groepjes uitgewerkt, waarbij alle bronnen geraadpleegd mochten worden (exit alles uit het hoofd leren). De resultaten werden vervolgens in IBM Watson (een supercomputer die gebruik maakt van diepe-vraag-en-antwoordsoftware en die ook de betrouwbaarheid van een antwoord meet) ingevoerd, die binnen enkele seconden de beste case selecteerde, inclusief toelichting.

Social entrepreneurship in het curriculum

En zo zijn er meer technologieën die de wereld onomkeerbaar gaan veranderen. Veltenaar noemt onder andere brain to computer communication en zelfsturende auto’s, ontwikkelingen die grote impact zullen hebben op gezondheidszorg en mobiliteit. Als er tenminste jongeren zijn die hiermee meerwaarde willen creëren om anderen te helpen. WakaWaka is hiervan een mooi voorbeeld (en inmiddels ook een succesvol verdienmodel). Het is volgens Veltenaar aan het onderwijs om dat social entrepreneurship aan te leren en te stimuleren. Dat betekent onder andere dat er meer ruimte moet komen om dingen te proberen en steeds een nieuwe weg te kunnen kiezen als het niet werkt. En dat leerlingen uitgedaagd worden na te denken over wie ze zijn en waar hun talent ligt.

Een nieuwe onderwijsomgeving creëren

Wat betekent dat concreet voor het curriculum? Een goed uitgangspunt vormen de sustainable development goals van de VN, zeventien doelstellingen om onze wereld te transformeren. Iedere onderwijsinstelling zou een paar van deze doelen moeten opnemen in het programma, vindt Veltenaar. Verder: studenten veel meer mogelijkheden bieden om dingen uit te proberen en te laten ontdekken waar hun werkelijke passie ligt. Een ‘college gemist’ mogelijkheid voor studenten die er niet waren of het niet snapten. Nog beter: die ook voor studenten van andere instellingen beschikbaar is. Veltenaar betwijfelt echter dat het gaat lukken de logge onderwijsinstellingen door innovatie naar de nieuwe wereld te transformeren. Laat ze dus maar zoals ze zijn, adviseert hij, en creëer ondertussen in de periferie een hele nieuwe omgeving en begin opnieuw. Falen mag!

Van intelligentie naar mindset

Uiteindelijk moeten we naar een onderwijssysteem waarin alle kinderen optimaal kunnen presteren. Een systeem zonder cito, met gepersonaliseerd leren, en twee vormen van onderwijs, van 0 – 18 en van 18 – 118, waarin alle vormen en niveaus geïntegreerd zijn. Niet intelligentie, maar de juiste mindset – de intrinsieke wil om bij te dragen aan de verbetering van de wereld – is daarin doorslaggevend om samen een betere wereld te creëren.

“Onderwijsinstellingen moeten zich realiseren dat al deze ontwikkelingen nu al volop gaande zijn”, drukte Veltenaar de aanwezigen op het hart. En dat ook zij dus drastisch moeten transformeren naar toekomstgericht opleiden. Dat betekent naar anders leren denken, een leven lang leren en gepersonaliseerd leren. Onze kinderen leren hun passie te vinden en die in te zetten voor een betere wereld aan de hand van de duurzame doelstellingen van de VN.

En voor wie nu nog niet voldoende geïnspireerd was geraakt had Veltenaar nog een laatste tip: lees Dr. Seuss (voor)!

---

Wat vonden bezoekers?

Henk Slagt, lid college van bestuur Zadkine

“In 2013 was Zadkine de eerste mbo-instelling die leerKracht adapteerde, een Leanprogramma voor het onderwijs. Nu willen we de volgende stap zetten op het pad van continu verbeteren. Het toekomstperspectief van Ruud Veltenaar heeft de uitdaging voor het onderwijs alleen nog maar groter gemaakt. Zeer inspirerend.”

Nicole Carbijn, ROC van Amsterdam en Irma Gelderblom en Pim Hulsman, ROC Landstede

“Buitengewoon inspirerende, bijzondere man met een heel mooi verhaal. Wij hebben echt twee uur geboeid zitten luisteren. Op het ROC zijn we op dit moment bezig onze toekomststrategie te bepalen. Er zijn ook al wat bottom up verbeterinitiatieven gestart die goed aansluiten bij wat we hier gehoord hebben. Maar we hebben ook zeker nieuwe ideeën gekregen waar we wat mee kunnen.”

Toine van den Dries, Joko van den Ingh en Merijn van der Laag, Hogeschool van Amsterdam

“Wij waren eigenlijk op het onderwerp ‘Lean’ afgekomen, maar dit ging over veranderen. En dat is het moeilijkste wat er is. Wij vonden het een ontzettend inspirerend verhaal. Vooral de les dat je je nooit moet laten tegenhouden door ‘kan niet’ sprak ons erg aan. Morgen is er een gesprek met de decaan van de faculteit en dan gaan we het hier zeker over hebben.”

Meer informatie over Transformatie in het Onderwijs?

Wil je weten hoe UPD jouw organisatie kan helpen bij het anticiperen op een steeds sneller veranderende omgeving? Neem dan contact op met Joris van de Lindeloof via nummer 020 345 30 15 of email j.vandelindeloof@upd.nl.

Je kunt ook ons contactformulier invullen. We nemen dan zo spoedig mogelijk contact met je op.